- ατμίδες
- Ζεστά αέρια και ατμοί που βγαίνουν από ρωγμές του εδάφους με μικρή ή μεγάλη ορμή.
α. βόρακα. Φυσική εκπομπή υδρατμών υψηλής θερμοκρασίας (έως 21°C) και με πίεση (έως 6 ατμ.) μέσα από ρωγμές του εδάφους που περιέχουν διοξείδιο του άνθρακα, αμμωνία και βορικό οξύ. Χρησιμεύουν στη βιομηχανία για την εξαγωγή των ουσιών που βρίσκονται σε διαλύματα, καθώς και για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με την εκμετάλλευση της πίεσης. Σημαντική εκπομπή α. βόρακα παρατηρείται στο Λαντερέλο της Ιταλίας.
α. ηφαιστείων. Αέρια και ατμοί που διαφεύγουν με μεγάλη ή μικρή πίεση και θορύβους από ρωγμές του εδάφους γύρω από τους κρατήρες των ηφαιστείων. Οι α. ηφαιστείου μπορεί να είναι: α) ξηρές, σε θερμοκρασία μεγαλύτερη από τους 500°C· τα συστατικά τους είναι κυρίως χλωριούχες ενώσεις· β) όξινες, με θερμοκρασία μεταξύ 300 και 500°C· αποτελούνται από υδρατμούς, υδροχλωρικό οξύ, οξείδια του θείου και συχνά από ποσότητες χλωριούχου σιδήρου· γ) αλκαλικές, με θερμοκρασία μεταξύ 100 και 300°C· περιέχουν υδρόθειο μαζί με υδρατμούς και ελεύθερη αμμωνία και αμμωνιακά άλατα (αυτές σχηματίζουν συχνά κρυσταλλικό αυτοφυές θείο και χαρακτηρίζουν μια φάση ηφαιστειότητας)· δ) ψυχρές, με θερμοκρασία όχι μεγαλύτερη από 100°C· αποτελούνται κυρίως από υδρατμούς.
Άλλες φυσικές εκδηλώσεις αερίων που συνδέονται με τα φαινόμενα ηφαιστειότητας είναι οι αναθυμιάσεις αερίων, οι οποίες στις περιοχές με έκδηλη ηφαιστειότητα εμφανίζονται πολύ συχνά να εκπέμπουν υπόθερμους ατμούς που περιέχουν διοξείδιο του άνθρακα, ανθρακικό οξύ, υδρόθειο και άλλα συστατικά σε μικρότερες όμως αναλογίες.
Όταν οι εκδηλώσεις αυτές επαναλαμβάνονται σε κανονικά, σχεδόν διαδοχικά διαστήματα, ώστε να σχηματίζουν θερμοπίδακες, εξαιτίας της μεγάλης περιεκτικότητας σε υδρατμούς, τότε ονομάζονται γκέιζερ (geysers). Αυτοί φτάνουν πολλές φορές σε μεγάλο ύψος, όπως στο Εθνικό Πάρκο Γέλοουστοουν των ΗΠΑ (640 μ.). Αντίθετα, η έκλυση αερίων στις ηφαιστειακές ζώνες μέσα από ρωγμές πετρωμάτων είναι ήρεμη, κανονική και σταθερή. Τέτοιες εκδηλώσεις, έντονες και επιβλητικές, υπάρχουν επίσης στο Εθνικό Πάρκο των ΗΠΑ και στην Ισλανδία, στη Νέα Ζηλανδία (Τάουπο), στην Ιταλία με την έντονη διάχυτη ηφαιστειότητα κατά την τεταρτογενή και αλλού. Στην Ελλάδα υπάρχουν σε μικρή κλίμακα στις περιοχές ηφαιστειακής δράσης, π.χ. Νίσυρο, Σαντορίνη, Μέθανα κλπ.
Έκλυση αερίων παρατηρείται συχνά και κατά τη διάνοιξη φρεάτων, στοών, σηράγγων κλπ. μέσα σε ιζηματογενή πετρώματα. Και αυτό συμβαίνει γιατί μέσα στα πετρώματα αυτά παγιδεύονται αέρια, όπως μεθάνιο, μονοξείδιο του άνθρακα κ.ά., τα οποία σχηματίζονται από την αποσύνθεση οργανικών ουσιών.
Ατμίδες βόρακα· εγκαταστάσεις συγκέντρωσης στο Λαντερέλο της Ιταλίας, όπου τα φυσικά αυτά αέρια αξιοποιούνται βιομηχανικά (φωτ. Igda).
Ατμίδες ηφαιστείου στο εσωτερικό ενός κρατήρα, οι οποίες αποτελούν δευτερεύουσες εκδηλώσεις ηφαιστειότητας (φωτ. Igda).
Dictionary of Greek. 2013.